İslamiyet Öncesi Türk Devletleri

İslamiyet Öncesi Türk Tarihi

Türk Adı

• Türk ismine ilk olarak Çin kaynaklarında rastlanır. Çin Kaynaklarında "Türk" ismi "Miğfer" anlamına gelmektedir. Orhun kitabelerinde "Türük" ve "Türeyen, Çoğalan, Kuvvetli, Erdemli, Güçlü" anlamlarında kullanılmıştır.
• Devlet adı olarak ilk kullanan "Göktürk Devleti"

Türklerin Ana Yurdu

• Türklerin anayurdu; Orta Asya
• Kutsal şehir; Ötüken

Türk Göçleri 

Orta Asya Türk Göçleri

Göçün Nedenleri

• İklimin değişmesiyle ortaya çıkan kuraklık.
• Nüfus artışıdan dolayı toprakların yetersiz kalması.
• Boylar arası çatışmalar.
• Kızılelma, yani cihan hakimiyeti anlayışı.

Göçün Sonuçları

• Yeni Türk Devletleri kuruluş ve Türk Kültürü yayılmıştır.
• Yerli halklarla kaynaşıp yeni kültürler oluşturmuştur.
• Bazı Türk boyları asimile olmuştur.

İSKİTLER(SAKALAR)

(m.ö 7.yy - m.ö  2.yy)

• En ünlü hükümdar, Alp Er Tunga
• Destanları, Şu ve Alp Er Tunga
• Atı ilk kez evcilleştiren Türk topluluğu.
• Madencilikte gelişmişlerdir. İskitler için Bozkırın Kuyumcuları denmektedir.
• İlk kadın hükümdar Tomris Hatun, İskitlerin hükümdarıdır.
• Bİlinen ilk Türk Topluluğudur.
• Ahiret inançları vardır.

ASYA HUN DEVLETİ(BÜYÜK HUN)

(MÖ 3yy - MS 216)

• Kurucusu, Teoman-Ötüken
• En ünlü hükümdar, Metehan
• Destan, Oğuz Kağan
• Bilinen ilk Türk Devletidir.
• Teoman Döneminde Çinliler Hun akınlarından kurtulmak için Çin Seddini inşa etmiştir.
• Metehan babasını öldürerek tahta geçmiş ve ilk iş olarak Orta Asya'da Türk Birliğini sağlamıştır.
• Mete Han ilk askeri ve devlet teşkilatını kurmuş ve ilk kez Onluk Sistem'i uygulamıştır.
• Türk Kara Kuvvetleri'nin kuruluş tarihi olarak kabul edilmiştir.
• Çin'i hamiyet altına almış fakat yerleşmemiştir, bunun yerine Çin'i vergiye bağladı.
• Asimile olmayı engellemek için.
• Mete Han' dan sonra ikiye bölünmüş ve yıkılmıştır.

KAVİMLER GÖÇÜ

(MS 375)

• Asya Hun Devleti yıkıldıktan sonra çin baskısından kurtulmak için Hunlar Batı'ya göç ederek Orta Avrupaya gelmişlerdir.
• Göç sırasında Hunların önünde duramayan Germen Kavimleri (Vizigotlar,Ostrogotlar) göç etmek zorunda kalmış ve bu olaya Kavimler Göçü adı verilmiştir.

Kavilmler Göçünün Sonuçları

• İlk Çağ kapanmış Orta Çağ açılmıştır.
• Büyük Roma İmparatorluğu ikiye ayrılmıştır -Doğu - Batı
• Avrupa Irkları bugunkü halini almıştır. (İngiliz, Fransız, İspanyol..)
• Merkezi krallıklar yıkılmış feodalite güç kazanmıştır.
• Kilise ve skolastik düşünce güç kazandı.
• Avrupa Hun Devleti kuruldu

AVRUPA HUN DEVLETİ

(375-469)

• Kurucusu, Balamir - Macaristan
• En Güçlü Dönemi, Atilla
• Destan, Atilla
• Avrupa da kurulan ilk Türk Devleti.
• Atilla döneminde Bizans ve Papa vergiye bağlanmıştır.
• Avrupalılar Atilla için Tanrının Kırbacı demektedir.
• Yeni Göçler gelmediği için asimile olmuştur.
• Atilla'nın ölümünden sonra Bizans'ın saldırılarıyla yıkılmıştır.
• Lubenungen destanında Atilla'nın adı ETZEL olarak geçmektedir.

I. GÖKTÜRK DEVLETİ

552 - 659

• Kurucusu, Bumin Kağan - Ötüken
• En Güçlü Dönem, Mukan Kağan
• Türk adı ile kurulan ilk devlettir.
• Bumin Kağan devleti bir süre kardeşi İstemi Yabgu ile bereaber yönetmiştir.(İkili Teşkilat)
• Türk şehzadelerini Çinli prenslerle evlendirerek Göktürk Devletinin parçalamışlardır.
• Bu dönemde İpek Yolu, Göktürk, Sasani ve Bizans Devletleri'ni karşı karşıya getirmiştir. İlk Türk-Bizans ittifakı Sasaniler'e karşı bu dönemde olmuştur (571). Hedef doğu-batı ticaretini ele geçirmektir.

II. GÖKTÜRK DEVLETİ

682 - 744

• Kurucusu, Kutluk(İlteriş) Kağan - Ötüken
• En Güçlü Dönem, Bilge Kağan
• Destan, Ergenekon, Bozkurt
• Çin egemenliğinde 50 yıl kalan Göktürklerin bilinen ilk milli mücadelesini başlatan ve Türk Boylarını bir araya getiren Kutluk Kağan'a İlteriş ünvanı verildi.
• Bilge Kağan ülkeyi kardeşi Kültigin ile beraber yönetmiştir. Vezirleri Tonyukuk, Türk Tarihinin ilk veziridir.
• İlk Türk Alfabesini 38 harfli Göktürk(Orhun) alfabesi ve posta teşkilatı kurmuşlardır.
• Orhun Kitabelerini dikmişlerdir.
• Türk Tarihinin ilk yazılı kaynağı örneği.
• Bilge Kağan'ın ölümünden sonra Uygur, Basmil ve Karluk boyları tarafından yıkılmıştır(744)

UYGUR DEVLETİ

745 - 840

• Kurucusu, Bilge Kül Kağan - Ötüken
• Destan, Göç ve Türeyiş
• Göktanrı inancını bırakarak Budizm ve Maniheiz inançlarını benimsemişlerdir.
• İlk din değiştiren Türk Devleti.
• Yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti.
• İlk Türk şehirlerini kurmuşlardır(Beşbalık, Ordubalık, Kuça)
• Maniheizm savaşmayı ve et yemeyi yasakladığı için yerleşik hayata geçmiş ve savaşcı özelliklerinin kaybetmişlerdir.

İLK DEFA

• Kağıt ve matbaa kullanıldı.
• Mimari eserler inşa edildi.
• Kütüphane kuruldu.
• Yazılı hukuk kullanan Türk Devleti
• Örgün eğitim sistemi uygulandı.
• Tarımla uğraşıp sulama kanalları yapmışlardır.

AVARLAR

558 - 805

• Macaristan da kurulmuştur.
• Hristiyanlığı benimsemişlerdir.
• At kültürünü ve üzengiyi Avrupaya taşımışlardır.
• İlk kez İstanbulu kuşatan Türk Devleti.

HAZARLAR

630 - 958

• Hazar Gölü çevresinde kurulmuştur.
• Museviliği benimseyen ilk Türk Devletidir.
• İslam Devletiyle savaşan İlk Türk Devleti.

İSLAMİYET ÖNCESİ KÜLTÜR - MEDENİYET

• Türklerde ilk devlet teşkilatı - Hunlar
• Kut; Hükümdarlık yetkisinin Tanrı tarafından verilmesi
• Veraset sistemi; Egemenliğin hanedanın ortak malı olması. Türk Devletlerinin yıkılmasında en önmeli sebeplerden birisidir.
• Sonuçları
• Taht kavgaları sürmüştür.
• Devletler Doğu - Batı olarak ikiye ayrılır
• Merkezi otorite zayıflar.
• Devlet ömrü kısalır.

HÜKÜMDAR

• Alametleri
• Otağ 
• Taht
• Sancak
• Davul, Yay, Tuğ
• Ünvanları
• Han
• Hakan
• Kağan
• Yabgu
• İlteriş
• İlteber

KURULTAY (KENGEŞ) TOY

• Devletin en yüksek yönetim organı

Son söz hükümdarındır.

• Danışma organıdır.
• Laiktir.
• Kurultay Üyeleri
• Hakan
• Boy Beyleri
• Hatun 
• Hanedan Üyeleri
• Din adamları YOK

BİLİM VE SANAT

• Ölüleri mumyalama tekniği kullanmışlardır
• Ahiret inancının göstergesidir.
• Matbaa - Uygurlarla beraber kullanılmaya başlanmıştır.
• Güneş yılını esas alan 12 Hayvanlı Türk Takvimini oluşturmuşlardır.
• Eşik Kurganında bulunan Altın Elbisesi Adam Zırhı - Madenciliğin göstergesidir.
• Pazırık Kurganında bulunan Hun Halısı bilinen en eski halı örneğidir.

GÖÇEBE                                                                    YERLEŞİK

• Hayvancılık                                                            -Tarım
• Sanat eseri                                                              -Eşyalar
• Alfabe                                                                     -Mimari, Tapınak
• Tarım- İthal                                                             -Ev, Tarla vergisi
• Hayvan- İhraç                                                         -Alfabe

DESTANLAR

• İSKİTLER; ALP ER TUNGA - ŞU
• HUN; OĞUZ KAĞAN
• GÖKTÜRKLER; BOZKURT - ERGENEKON
• UYGUR; GÖÇ - TÜREYİŞ
• KIRGIZLAR; MANAS
• DEDE KORKUT; Kıpçaklar ile Oğuzlar arasındaki mücadeleyi anlatmaktadır.
• Lubenungen Destanında anlatılan Etzel = Atilla

DİN

• Maniheizm, Budizm - Uygurlar
• Savaşmak ve et yemek YASAK
• Hristiyannlık- Avarlar, Peçenekler
• Musevililik- Hazarlar
• Göktanrı- Tanrı tek ve soyut
• Şamanizm- Sihir ve büyü

KAVRAMLAR

• Yuğ: Cenaze Töreni
• Sagu: Ağıt
• Yuğ Aşı: Cenaze yemeği
• Kurgan: Mezar
• Balbal: Mezar taşı

AHİRET İNANCI

• Kurganlara eşya koyma
• Mumyalama
• Balbal
• Uçmağ(Cennet)
• Tamu(Cehennem)

SOSYAL DEVLET ANLAYIŞI

• Devletin halkını koruması
• Adalet
• Eşitlik
• Koruma
• Doyurma
• Ziyafet(Toy)

ALFABELER

• Orhun
• Uygur 
• Arap
• Soğol
• Kiril
• İbrani
• Latin

KAVRAMLAR

• Tudun: Vali                                                            *Ağılık: Hazine görevlisi
• Buyruk: Bakan                                                       *Emçi: Doktor
• Ayguci: Vezir                                                         *Burkan: Put
• Bitikci: Katip                                                          * Kopuz: Saz
• Tarkan: Komutan                                                    *Freska: Duvar Resmi
• Tegin: Hanedan erkek üyesi                                    *Bedizci: Ressam
• Şad: Subaşı                                                              *Komdu, Çav: Para
• Apa: Hazine görevlisi